Miasto (4545 mieszkańców) i znane uzdrowisko, położone jest w dolinie Bystrzycy Dusznickiej, głęboko wciętej między Górami Orlickimi i Bystrzyckimi.
Przebiega tędy linia kolejowa Kłodzko – Kudowa-Zdrój i szosa Wrocław – Praga. Duszniki-Zdrój składają się z dwóch części: miasta historycznego i uzdrowiska. Wzmiankowane były w 1324 r., w 1346 r. uzyskały lokację na prawie niemieckim. W związku z położeniem na starym trakcie handlowym, którym już w starożytności biegła jedna z odnóg Szlaku Bursztynowego rozwinął się handel, w okolicy wydobywano także rudy żelaza. Duszniki należały do feudalnego państewka z ośrodkiem na Zamku Homole i razem z nim weszły w 1477 r. w skład hrabstwa kłodzkiego. W tym czasie znano już lecznicze źródło Zimny Zdrój. W XVI w. powstała papiernia, działały także warsztaty tkackie, wzniesiono murowany kościół i ratusz. Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej (1618-48) miasto odrodziło się jako ośrodek tkactwa i handlu suknem. W 1669 r. na nocleg w mieście zatrzymał się były król Polski Jan Kazimierz, zmierzający po abdykacji do Francji.
Po pierwszych badaniach wód Duszniki zostały w 1769 r. oficjalnie uzdrowiskiem. Kuracje zaczęto stosować w 1797 r., odkryto wtedy źródło Letni Zdrój (obecnie Pieniawa Chopina), a w 1817 r. Źródło Ulryki (obecnie Jan Kazimierz). Na pocz. XIX w. nastąpił znaczny rozwój uzdrowiska, uświetnionego pobytem Fryderyka Chopina w 1826 r. Wybudowano urządzenia kąpielowe, nowe łazienki (obecnie Zakład Przyrodoleczniczy, 1862), palmiarnię i salę koncertową (dzisiejsza Pijalnia Zdrojowa, 1877). Rozwój miasta przyspieszyło doprowadzenie w 1902 r. linii kolejowej z Kłodzka, przedłużonej w 1905 r. do Kudowy-Zdroju. Uzdrowisko poniosło niewielkie zniszczenia wskutek wybuchu składu amunicji w 1945 r. Po przejęciu przez Polskę, rok później zorganizowano tu I Międzynarodowy Festiwal Chopinowski. Po 1945 r. zmodernizowano ujęcia wód mineralnych i wykonano nowe, w mieście ulokowano Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej. Dużą atrakcją stało się uruchomienie w 1968 r. w starym młynie papierniczym Muzeum Papiernictwa. Część zdrojowa miasta została poszkodowana przez powódź w 1998 r., jednak zniszczenia szybko usunięto. Obecnie Duszniki-Zdrój są tłumnie odwiedzanym kurortem z licznymi atrakcjami.
Stacja Duszniki-Zdrój znajduje się na zbudowanej przez Pruskie Koleje Państwowe w 1890 r. linii Kłodzko – Szczytna, przedłużonej w 1902 r. do Dusznik-Zdroju i w 1905 r. do Kudowy-Zdroju.
W latach 1998-2000 linia była zamknięta na odcinku Polanica-Zdrój – Kudowa-Zdrój w związku ze szkodami powodziowymi, całą trasę ponownie zamknięto w 2010 r. Po rewitalizacji odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój linię ponownie otwarto w 2013 r., a ruch przejęły Koleje Dolnośląskie. Wyremontowano wtedy także stację, powstały nowe perony. Stacja położona jest na północ od miasta i w sporym oddaleniu od zdroju, na zboczu Ceglanej (607 m) i Karwca (611 m). Stacja pełni obecnie funkcję mijanki, posiada dwa czynne tory i jeden nieczynny, prowadzący do ładowni. Na północnym skraju stacji znajdował się niegdyś czwarty tor. Ruch sterowany jest z dobudówki dyżurnego ruchu DZ przy budynku dworca. Na wschodniej głowicy znajduje się nieczynna nastawnia DZ1 z ok. 1911 r., zlikwidowana w 1998 r. Po remoncie służy zasilaniu postawionego obok przekaźnika sieci komórkowej. Położoną na zachodniej głowicy drugą nastawnię zlikwidowano ok. 1975 r. Na zboczu nad stacją znajdowała się wieża ciśnień, rozebrana ok. 1970 r., pozostała po niej ściana oporowa. Prowizoryczny budynek dworca powstał w 1902 r. Obecny o rozczłonkowanej malowniczej bryle, charakterystycznej dla stylu uzdrowiskowego i rodzimego (Heimatstil), pochodzi z lat 1904-06. Do dworca dostawiono murowany budynek ekspedycji towarowej i drewniany magazyn.
Część miejska
Drewniany kościół powstał tu w 1334 r., kolejny murowany zbudowano w poł. XVI w. Świątynię odbudowano po pożarze w 1629 r., w latach 1641-80 zwieńczono ją wieżą. W latach 1708-30 powstał obecny barokowy kościół, dostawiony wg projektu Lorensa Meysera prostopadle do poprzedniej świątyni, rozbudowany później w niewielkim stopniu. Wewnątrz zachowało się cenne barokowe wyposażenie z najbardziej znaną amboną w kształcie wieloryba z rozwartą paszczą z 1730 r., nawiązującą do historii Jonasza, połkniętego przez wieloryba i wyplutego po trzech dniach. Jest to jedna z dwóch tego typu ambon na Śląsku. Ołtarz główny pochodzi z ok. 1730 r., a ołtarze boczne z lat 1720 – pocz. XIX w. Poza tym warto zobaczyć figury Ewangelistów dłuta M. I. Klahra z 1732 r., pomnik św. Jana Nepomucena z lat 1735-40 i rokokowy prospekt organowy z 1780 r. Z pierwotnego wyposażenia zachowała się renesansowa chrzcielnica z 1560 r.
Na środku rynku stoi kolumna maryjna, postawiona w 1725 r. jako wotum za uratowanie od zarazy, prawdopodobnie z warsztatu L. J. Webera. Przedstawia MB z Dzieciątkiem, poniżej stoją patroni chroniący przed ogniem i zarazą – św. Florian i św. Sebastian. Obok w 2004 r. postawiono rekonstrukcję pręgierza. Na rynku znajduje się także pomnik Sybiraków z 1996 r. Pierwotny ratusz spłonął w 1844 r., obecny znajduje się w kamienicy w zachodniej pierzei rynku. Wzniesiono ją w latach 1584-85 i przebudowano w XVIII w., 1894 r. oraz na początku XX w. Nad wejściem znajduje się herb miasta (św. Piotr) z 1584 r., pozostałość z poprzedniego ratusza.
W kamienicy nr 1 mieścił się Hotel Schwarzer Bär (Czarny Niedźwiedź), w którym nocował w 1669 r. król polski Jan Kazimierz, udający się po abdykacji do Francji, co upamiętnia stosowna tablica. Budynek banku pod nr 4 to dawna Girokasse z 1927 r. Na rogu ul. Sudeckiej stoi dawny Hotel Schwarzes Ross (Czarny Koń) z 1903 r., obecnie Hotel Sonata. Pod nr 8 mieścił się Reinerzer Brauhaus (Dusznicki Dom Piwny) z browarem, ciekawy jest również secesyjny budynek nr 12 z pocz. XX w. Kamienica nr 17 to dawny Hotel Deutsches Haus (Niemiecki Dom).
Kościół ewangelicki ufundowany przez Związek Gustawa Adolfa wzniesiono w latach 1845-46, a w 1893 r. dobudowano wieżę. Obecnie świątynia pełni funkcję kościoła polskokatolickiego MB Różańcowej. Obok stoi budynek dawnej szkoły ewangelickiej z 1846 r., obecnie znajduje się tu Ośrodek Pomocy Społecznej.
Drewniana papiernia powstała w 1605 r., przebudowano ją potem w latach 1709,
1802 i 1930. Papier produkowany był w Dusznikach-Zdroju do 1939 r. W 1968 r. w barokowym budynku otwarto Muzeum Papiernictwa, w którym zobaczyć można ręczną produkcję papieru czerpanego, eksponaty związane z papierem, od starodruków, poprzez pieniądze, na matrycach znaków wodnych kończąc oraz dotyczące dziejów drukarstwa i historii Dusznik-Zdroju.
Kaplicę Św. Trójcy pod Wzgórzem Rozalii zbudowano po epidemii dżumy z lat 1679-80, w 1704 r. obok powstał nieistniejący już dom pustelnika. W 1970 r. w kaplicy funkcjonowało Muzeum Festiwali Chopinowskich, odbywających się w Dusznikach-Zdroju, zlikwidowane w latach 90. XX w. Obok można zobaczyć figurę leżącej w grocie patronki przeciw zarazom św. Rozalii z 1685 r., fundacji Dawida i Ewy Fraise. W pobliżu przy ul. Wiejskiej stoi kolumna maryjna z 1709 r. fundacji Iohana Klappera.
Przy ul. Mickiewicza znajduje się poczta z 1894 r., naprzeciwko stoi dawne kino Wiarus i budynek fundacji św. Wincentego (obecnie klasztor elżbietanek), w którym wypoczywała w 1912 r. przyszła święta, Edyta Stein. W 100. rocznicę tego wydarzenia ustawiono tu okolicznościowy pomnik. Przy moście nad Bystrzycą Dusznicką stoi figura św. Jana Nepomucena z 1722 r. o nietypowym układzie rąk (jedna z nich nie trzyma krzyża). Wcześniej stała koło papierni, w obecne miejsce przeniesiono ją w 2004 r. Na deptaku prowadzącym w stronę zdroju znajduje się Źródło Felix, odwiercone w latach 1969-71 jako Źródło Jacek. Obecną nazwę nadano na cześć przebywającego w tutejszym uzdrowisku Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego, któremu w 2021 r. wystawiono figurę.
Część zdrojowa
Na deptaku prowadzącym przez łąki poborowinowe do części miejskiej tryska odwiercone w 1910 r. źródło Agaty, nazwane na cześć ks. raciborskiej Agaty Hohenlohe-Schillingsfürst, której pomnik postawiono w 2021 r. Sanatorium Zimowit złożone jest z budynków dawnego Park Hotelu z 1872 r. i pensjonatu Hygiea z 1874 r. Na skraju Parku Zdrojowego stoi stacja meteorologiczna z ok. 1875 r.
Klasycystyczny Dworek Chopina zbudowano w latach 1802–05 z przeznaczeniem na działalność kulturalną. W 1826 r. kurował tu swoje wątłe zdrowie Fryderyk Chopin. Na jego cześć każdego roku w sierpniu, odbywa się tu Międzynarodowy Festiwal Chopinowski, ustanowiony w 1946 r. z inicjatywy Ignacego Potockiego, współzałożyciela Zarządu Uzdrowisk Dolnośląskich. Przed Dworkiem stoi pomnik Chopina z 1976 r. W pobliżu można zobaczyć ogród fenologiczny, w którym kwitnienie gatunków roślin wyraźnie tworzy cztery pory roku i stary pomnik Fryderyka Chopina z 1897 r. Po drugiej stronie ul. Wojska Polskiego, na wzgórzu nad zdrojem znajduje się neogotycki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1899-1902. Nieco dalej, przy ul. Podgórskiej stoi neobarokowy kompleks klasztoru franciszkanów wraz z kościołem śś. Franciszka i Leonarda, pochodzący z lat 1925-26. W fasadzie budowli widać też wpływy ekspresjonizmu.
Budynek hali spacerowej powstał w 1. poł. XIX w., gruntownie przebudowano go po 1884 r. Dwa skrzydła rozdzielono pawilonem muzycznym, gdzie koncertowała orkiestra zdrojowa. W 1945 r. w budynku składowana była amunicja, której wybuch dokonał znacznych zniszczeń. Obiekt uruchomiono po remoncie w 1964 r., lokując w nim Pijalnię Wód Mineralnych i kawiarnię. Wystrój wnętrza odtworzono po zniszczeniach powodziowych z 1998 r. Można tu napić się wody z ujęć Pieniawa Chopina i Jan Kazimierz.
Po drugiej stronie parku stoi Stary Dom Zdrojowy z lat 1837-1863, do którego w latach 1874-85 dobudowano Palmiarnię. Rozebrano ją podczas gruntownej przebudowy budynku na Nowy Dom Zdrojowy w latach 1909-11 r. Budynek posiada neobarokową elewację i secesyjną wieżę zegarowo-kominową. Od 1945 r. działa jako Sanatorium Jan Kazimierz, nazwany na pamiątkę pobytu w mieście w 1669 r. polskiego króla. Na końcu Parku Zdrojowego znajduje się podświetlana w nocy Kolorowa Fontanna, której początki sięgają 1905 r., w pobliżu rosną dwie pomnikowe lipy.
