Miasto i znane uzdrowisko (6305 mieszkańców) położone nad Bystrzycą Dusznicką, która u wylotu Piekielnej Doliny – przełomu rzeki między masywem Szczytnika Gór Stołowych, a Górami Bystrzyckimi, na pograniczu Kotliny Kłodzkiej.
Polanica-Zdrój leży przy linii kolejowej Kłodzko – Kudowa-Zdrój i szosie Wrocław – Kłodzko – Praga. Boczne szosy prowadzą do Bystrzycy Kłodzkiej i Wambierzyc.
Pierwotna wieś wzmiankowana była w 1347 r. jako własność Glubosów. W XV w. podzielono ją na dwie części, które przeszły w ręce klasztoru augustianów i szpitala w Kłodzku. Od 1595 r. część wsi należała do kłodzkich jezuitów, którzy założyli folwark. Już wtedy znane były lecznice właściwości tutejszych wód. W 1645 r. wieś zniszczyli Szwedzi. W poł. XVIII w. pojawili się pierwsi kuracjusze, goszczący w jezuickim dworze. Po kasacie jezuitów w 1773 r. Polanica przeszła w ręce prywatne – ministra górnictwa i hutnictwa Fryderyka von Redena, kupca kłodzkiego Josepha Grolmsa oraz Storcha i Rathmanna. Kolejni właściciele rozpoczęli zagospodarowywanie uzdrowiska, rozwinął się także przemysł (szlifiernia szkła, tartak, browar, wytwórnia sadzy, huta żelaza). Uzdrowisko rozwinęło się po 1873 r., kiedy kupił je wrocławski przemysłowiec Wenzel Hoffmann. Powstał park, zbudowano pijalnię wód, dom zdrojowy i teatr. Ruch znacznie wzrósł po doprowadzeniu w 1890 r. kolei z Kłodzka. W latach 1903-04 baron Wolfgang von der Goltz odkrył źródła Wielka Pieniawa i Goplana. W 1904 r. po nabyciu przez spółkę wrocławskiego browarnika Georga Haasego Polanica stała się modnym kurortem o willowej zabudowie w stylu szwajcarskim. Otwarto dom kuracyjny (Wielka Pieniawa) i sanatorium kardiologiczne, do rozwoju uzdrowiska przyczynił się jego dyrektor w latach 1907–45 Georg Berlit. Podczas obu wojen światowych w sanatoriach urządzono szpitale wojskowe. W 1925 r. do nazwy Polanica dodano słowo Zdrój (Bad), w 1945 r. uzyskała ona prawa miejskie. Obecnie w uzdrowisku leczy się schorzenia narządu ruchu, gastrologiczne i kardiologiczne oraz nerwice, czemu sprzyja łagodny klimat. W mieście działa od 2005 r. Specjalistyczne Centrum Medyczne ze znanym oddziałem chirurgii plastycznej. Kuracjusze mogą skorzystać z dużej bazy leczniczej i wczasowej – sanatoriów i ośrodków wypoczynkowych.
Stacja Polanica-Zdrój powstała w 1890 r. na zbudowanej przez Pruskie Koleje Państwowe linii Kłodzko – Szczytna, przedłużonej w latach 1902-05 do Kudowy-Zdroju.
W latach 1998-2000 linia była zamknięta na odcinku Polanica-Zdrój – Kudowa-Zdrój w związku ze szkodami powodziowymi, całą trasę ponownie zamknięto w 2010 r. Po rewitalizacji odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój linię ponownie otwarto w 2013 r., a ruch przejęły Koleje Dolnośląskie. Stację Polanica-Zdrój zbudowano na południe od centrum uzdrowiska, na granicy właściwego miasta i osiedla Nowa Sokołówka. Stacja posiada dwa perony i trzy tory przelotowe oraz dwa ślepo zakończone tory do ładowni. Ruchem kieruje dobudowane do budynku dworca pomieszczenie dyżurnego ruchu (PZ) i usytuowana na zachodniej głowicy stacji nastawnia PZ1 z 1910 r. Co ciekawe do dzisiaj zachowały się oryginalne semafory kształtowe. Budynek dworca powstał w 1890 r. i pierwotnie posiadał ceglaną elewację w stylu przemysłowym. W latach 1905-07 dworzec rozbudowano od zachodu i zwarto z parterową poczekalnią, zbudowano drewnianą poczekalnię letnią, wiatę peronową i magazyn towarowy. Ze względu na położenie w uzdrowisku elewację dworca otynkowano. Podczas przebudowy linii w latach 1910-12 przebito przejście podziemne do ul. Żeromskiego. Ze stacji wychodziła krótka bocznica do dawnej Huty Szkła Gospodarczego Polanica rozebranej w 2008 r.
Neobarokowy kościół Wniebowzięcia NMP z elementami secesyjnymi powstał w latach 1911-12 wg projektu Ludwiga Schneidera. Wyposażenie wnętrza pochodzi z lat budowy, w 1945 r. umieszczono tu cudowny obraz MB Nieustającej Pomocy, z kościoła w Stanisławowie.
Dwór jezuicki zbudował w latach 1706-08 kłodzki rektor Johann Hanke.
W 1862 r. kupiła go fundacja katolicka, po przebudowie umieszczono tu dom sierot i pomocy społecznej. Od 1995 r. obiekt funkcjonuje jako Specjalny Ośrodek Wychowawczy prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr św. Józefa.
Pijalnia wód z lat 1910-11 połączona jest z halą spacerową, kawiarnią i teatrem zdrojowym z 1925 r. W pobliżu w Parku Zdrojowym położony jest Dom Zdrojowy z lat 1905-06, do którego w 1929 r. dostawiono Zakład Przyrodoleczniczy. Obecnie w budynku ulokowano sanatorium Wielka Pieniawa, pod którym można podziwiać pokazy Kolorowej Fontanny z tryskającą na 12 m podświetlaną wodą. Poza tym w Parku Zdrojowym znajduje się Szachownica Plenerowa. Począwszy od 1963 r. w sierpniu odbywa się tu Międzynarodowy Festiwal Szachowy im. Akiby Rubinsteina. Można tu także podziwiać pięknie kwitnące na przełomie wiosny i lata różaneczniki. W Parku Leśnym w 1910 r. postawiono pomnik niedźwiedzia polarnego, w miejscu do którego dotarł lądolód skandynawski na terenie Dolnego Śląska. W mieście zachowało się sporo charakterystycznych pensjonatów i willi z początku XX w. i okresu międzywojennego.
W 2015 r. otwarto deptak Corso nad Bystrzycą Dusznicką ze sztuczną ścianką wspinaczkową. Dalej znajduje się letni tor saneczkowy Góralka z platformą widokową. Przy szosie do Szczytnej znajduje się kompleks Huty Szkła Artystycznego Barbara powstałej ok. 1955 r., na miejscu fabryki miazgi drzewnej z 2. poł. XIX w. z zakładem leczniczym kąpieli igliwiowych i huty żelaza. Można tu zobaczyć ręczną produkcję szkła z nabieraniem surówki na tzw. piszczel i wydmuchiwaniem w drewnianej formie.
Pamiątkami dawnej wsi są: kapliczka NMP, wystawiona w 1680 r. po zarazie na rogu ul. Zdrojowej i Tranzytowej oraz kapliczka słupowa z 1722 r. i kaplica św. Wawrzyńca z figurą św. Jana Nepomucena z k. XVIII w. w Polanicy Górnej.
W osiedlu Sokołówka znajduje się kościół MB Królowej Pokoju z lat 1982-89 o ciekawej architekturze oraz klasztor sercanów. Klasztor Christus Rex powstał w latach 1933-36 na miejscu dawnej gospody zum Falkenschulzen (Sokołowska Sołtysówka) z 2. poł. XIX w. Obecnie znajduje się tu dom macierzysty polskiej prowincji zgromadzenia. W skład kompleksu wchodzi kaplica i dom rekolekcyjny z Muzeum Misyjnym, prezentującym eksponaty m.in. z Kongo, Mozambiku, Peru, Ekwadoru, Polinezji Francuskiej i Tahiti. Przed klasztorem stoi ustawiony w 1994 r. pomnik św. Damiana de Veuster, opiekuna trędowatych na Hawajach, zmarłego od zakażenia tą chorobą w 1873 r. Na dziedzińcu ustawiono figurę Chrystusa Króla. Na łące po drugiej stronie ul. Reymonta w latach 1999-2007 powstała droga krzyżowa.
W osiedlu Nowy Wielisław warto zobaczyć neobarokową kaplicę św. Antoniego z 1928 r., pod którą stoi stara kapliczka pod wezwaniem tego świętego, wystawiona w 1691 r. po 11 lat wcześniejszej zarazie. Naprzeciwko znajduje się kompleks budynków starej szkoły z 1883 r. i nowej z lat 1937-38. Przy szosie do Bystrzycy Kłodzkiej stoją dwie XIX-wieczne kapliczki słupowe.
