Miasto (5130 mieszkańców) położone między masywem Szczytnika Gór Stołowych i Górami Bystrzyckimi, u zbiegu dolin Kamiennego Potoku i Bystrzycy Dusznickiej.
Przez Szczytną przebiega linia kolejowa Kłodzko – Kudowa-Zdrój i szosa Wrocław – Praga. Na pocz. XIV w. istniała tu osada handlowo-rzemieślnicza na trakcie ze Śląska do Czech, wzmiankowana w 1347 r. Szczytna należała do państewka feudalnego z siedzibą na Zamku Homole. W 1580 r. miejscowość zakupił znany wrocławski humanista i nadworny lekarz Habsburgów Johann Crato von Krafftheim, zbudowano wtedy tartak, młyn i browar. W XVII w. powstały: huta szkła, kamieniołom wytwarzający koła młyńskie i kilka warsztatów tkackich. W 1639 r. cesarz Ferdynand III darował Szczytną kolejnemu osobistemu lekarzowi – Esaiasowi von Sachs, który uczynił ją siedzibą rozległego dominium. Co ciekawe później miejscowość należała również do lekarza, tym razem Leopolda I – barona von Hartiga. W XVIII w. rozwinęło się tkactwo chałupnicze, funkcjonował folusz i bielarnia. W 1890 r. doprowadzono linię kolejową z Kłodzka, przedłużoną w latach 1902-05 do Kudowy-Zdroju, dzięki czemu Szczytna stała się niewielkim letniskiem. Także w 1890 r. powstała duża huta szkła kryształowego H. Rohrbach & Carl Böhme (po 1945 r. Huta Sudety), która stała się kołem napędowym gospodarki miejscowości. Na potrzeby huty w Szczytnej i okolicznych wsiach pracowały liczne małe szlifiernie szkła. W 1952 r. w zakładzie wykonano na zamówienie dworu brytyjskiego zastawę ze szkła kryształowego dla 360 osób z okazji koronacji Elżbiety II. W 1973 r. Szczytna uzyskała prawa miejskie, dołączono do niej 13 okolicznych wsi i przysiółków. W 2014 r. wyburzono zabudowania huty, w mieście pozostał jedynie tartak. Obecnie rozwój miejscowości wiązany jest z turystyką.
Przystanek Szczytna (w latach 1890-1902 Rückers-Reinerz, czyli Szczytna-Duszniki, w latach 1945-75 Szczytna Śląska) znajduje się na zbudowanej przez Pruskie Koleje Państwowe w 1890 r. linii z Kłodzka, przedłużonej w 1902 r. do Dusznik-Zdroju i w 1905 r. do Kudowy-Zdroju.
W latach 1998-2000 linia była zamknięta na odcinku Polanica-Zdrój – Kudowa-Zdrój w związku ze szkodami powodziowymi, całą trasę ponownie zamknięto w 2010 r. Po rewitalizacji odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój linię ponownie otwarto w 2013 r., a ruch przejęły Koleje Dolnośląskie. Stacja posiadała niegdyś dwa perony oraz cztery tory przelotowe i dwa ślepo zakończone, prowadzące do ładowni. Po wznowieniu w 2000 r. ruchu po powodzi 1998 r. czynny jest tylko jeden tor, a stację zredukowano do roli przystanku. Ruchem sterowano z dobudówki dyżurnego ruchu Sc przy budynku dworca z lat 1910-12 i nastawni Sc1 na południowej głowicy z tych samych lat, rozebranej ok. 2015 r. Na stacji zachowała się zrujnowana wieża ciśnień z ok. 1905 r., w tym samym czasie zbudowano rozebraną później wiatę peronową. Środkowa część budynku dworca powstała w 1890 r. w stylu przemysłowym, trzy lata później rozbudowano skrzydła boczne z poczekalnią i magazynem, powstała wtedy też wieża. Na pierwotnie końcowej stacji powstała w 1890 r. lokomotywownia, prowadzono tu też intensywny ruch towarowy z huty szkła i tartaku.
Barokowy kościół św. Jana Chrzciciela zbudowany wg projektu A. Scholza w latach 1721-23, przebudowano i powiększono o transept w latach 1907-08. Wewnątrz znajduje się barokowe wyposażenie z 2. poł. XVIII w., ołtarz główny najprawdopodobniej związany jest z warsztatem rzeźbiarskim L. Jaschkego z Barda, ołtarze boczne z 1729 r. i ambona z 1748 r. są dziełami M. Klahra. Można tu także zobaczyć płytę nagrobną cystersa z Henrykowa – Zygfryda von Hochberga z 1832 r., nawiązującą do renesansu. Przy kościele stoi kolumna MB Zwycięskiej, postawiona w 1724 r. przez Michała Viecentza oraz odnaleziony w 1985 r. pręgierz z 1545 r., służący przez lata jako podpora sklepienia obory. Naprzeciwko stoi barokowa plebania z 1746 r. i budynek dawnego klasztoru z XIX/XX w., od 1945 r. funkcjonujący jako szkoła, mocno rozbudowany w ostatnich latach. Za szkołą urządzono kompleks sportowy ze skateparkiem, parkiem linowym i figurą mamuta. Za kościołem, przy ul. Szpitalnej znajduje się opuszczony neobarokowy Szpital Najśw. Serca PJ z lat 1897-99, rozbudowany w latach 1907-08.
Na fragmencie ul. Wolności urządzono deptak, stoi tu klasycystyczny pałac z poł. XIX w., zbudowany na miejscu XVI-wiecznego dworu.
W odrestaurowanym folwarku z XVIII-XIX w. umieszczono punkty usługowe, na jego dziedzińcu postawiono Ławeczkę Zagłoby i Szwejka. Przy moście na Kamiennym Potoku stoi figura św. Jana Nepomucena z 1711 r., fundacji Christopha von Hartiga. Urząd Miasta i Gminy funkcjonuje w Villi Martha z pocz. XX w., rośnie pod nim pomnikowy żywotnik olbrzymi. W pobliżu znajduje się remiza strażacka z 1921 r.
Na skalistym wzgórzu Szczytnik (589 m), górującym nad miastem położony jest Zamek Leśna Skała. W latach 1790-91 powstał tu zbudowany na skale fort, podobny do pobliskiego Fortu Fryderyka na Kamiennej Górze, rozebrany w 1807 r. Obecny neogotycki pałac udający zamek wzniósł w latach 1831–38 właściciel Szczytnej major hr. Leopold von Hochberg jako rezydencję myśliwską. W 1860 r. zamek kupili bracia Rohrbachowie, właściciele huty szkła w Batorowie. W 1892 r. ich córka Helena Klein wraz z mężem dobudowali kaplicę MB Królowej Pokoju, od 1912 r. udostępnioną dla ogółu wiernych, obecnie odprawiane są w niej niedzielne nabożeństwa. W 1929 r. zamek kupili księża Misjonarze Św. Rodziny, którzy dokonali kolejnej rozbudowy. W latach 50. XX w. w obiekcie ulokowano dom pomocy społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie mężczyzn. W 2006 r. powrócił w ręce zakonników, którzy po likwidacji DPS-u w 2020 r. udostępnili zamek do zwiedzania. Obiekt wzorowano na średniowiecznych zamkach rycerskich, posiada trzy kondygnacje, cztery wieże, otoczony jest suchą fosą i murami obronnymi. Przy bramie stoi figura św. Jana Nepomucena z 1723 r.
Na krawędzi masywu Szczytnika położone są Orle Skały o kilkudziesięciometrowej wysokości. Już w XIX w. powstał tu punkt widokowy z panoramą Gór Stołowych, Bystrzyckich i Wzgórz Lewińskich z położoną w dole Szczytną. Obok zamku w 1929 r. zbudowano klasztor Misjonarzy Św. Rodziny. W pobliżu znajduje się górska droga krzyżowa wykuta przez zakonników w latach 1940-59 z płaskorzeźbami umieszczonymi na piaskowcowych skałkach.
