Żeby zobaczyć przebieg trasy kliknij ikonkę „zobacz wszystkie warstwy danych”

Trasa zaczyna się na przystanku Lewin Kłodzki (441 m).

Przystanek Lewin Kłodzki znajduje się na zbudowanej przez Pruskie Koleje Państwowe w 1890 r. linii Kłodzko – Szczytna, przedłużonej w 1902 r. do Dusznik-Zdroju i w 1905 r. do Kudowy-Zdroju. W latach 1998-2000 linia była zamknięta na odcinku Polanica-Zdrój – Kudowa-Zdrój w związku ze szkodami powodziowymi, całą trasę ponownie zamknięto w 2010 r. Po rewitalizacji odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój linię ponownie otwarto w 2013 r., a ruch przejęły Koleje Dolnośląskie. Stacja powstała wraz z otwarciem odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój w 1905 r., posiadała trzy tory przelotowe i jeden ślepy, prowadzący do murowanej ekspedycji towarowej. Ok. 1980 r. stację zredukowano do roli przystanku, pozostałości torów bocznych rozebrano podczas remontu w 2013 r., a budynek ekspedycji ok. 2015 r. Zachowała się natomiast ceglana wieża ciśnień z lat 1904-05 o wys. 15 m i drewniany budynek dworca z 1905 r. Nawiązuje on stylem do architektury tyrolskiej i posiada ciekawą dekorację snycerską. Obecnie używany jest do celów mieszkalnych. Za dworcem znajduje się opuszczony budynek mieszkalny pracowników kolejowych z tego samego okresu.

Łącznikowym szlakiem żółtym docieramy do Rozwidlenia przy stacji Lewin Kłodzki i krzyża z 1918 r., gdzie obieramy szlak czarny. Skręcamy w ścieżkę, jej lewą odnogą podchodzimy na widokowe wzgórze 450 m z kolumną maryjną z 1884 r. Widać stąd pasmo Grodźca i położony w dole Lewin Kłodzki z wiaduktem kolejowym.

Wiadukt kolejowy, jeden z największych na Dolnym Śląsku, przerzucono nad doliną Klikawy (Bystrej) i obecną drogą krajową nr 8 (szosa Wrocław – Praga). Zbudowany został przez włoskich budowniczych z Południowego Tyrolu w latach 1903-04. Ze względu na szybkie tempo robót uzyskał miano Schnelle Viadukt (Szybki Wiadukt). Kamienna budowla przebiegająca po łuku ma 117,3 m długości i 25 m wysokości i ładnie wpisuje się w otaczający krajobraz. Wiadukt ma sześć przęseł i stanowi adaptację podobnych obiektów, znanych z kolei alpejskich. Wykonano go z ciosanych bloków piaskowca i nawiązuje formą do rzymskich akweduktów. Od 2021 r. obiekt jest podświetlany w nocy. Linia dalej wspina się krętymi łukami zboczami masywu Grodźca do przystanku Kulin Kłodzki (635 m).

Schodzimy do doliny Klikawy i zabudowy dawnego miasta na ul. Obrońców Warszawy. Mijamy dawny zajazd Zum Guten Willen (Pod Dobrą Wolą) z 1887 r. i figurę św. Jana Nepomucena z 1711 r. Naprzeciwko stoi krzyż kamienny, datowany na 1560 r. Naprzeciwko poczty znajdowało się kino Violetta, nazwane w latach 70. XX w. od imienia najsławniejszej mieszkanki Lewina Kłodzkiego – Violetty Villas. Za krzyżem z 1899 r. docieramy na rynek (pl. Kościuszki, 447 m).

W południowej pierzei rynku stoi barokowy dawny ratusz z wieżyczką zegarową z lat 1773-74. Był siedzibą władz miasta, później gminy, do 1965 r. na wieżyczce działał zegar. W latach 90. XX w. Urząd Gminy przeniesiono do nowego budynku przy ul. Nad Potokiem, a stary ratusz przeznaczono na cele mieszkalne. Obok stoi barokowy pałac mieszczański z 1773 r. W latach 70. i 80. XX w. mieścił się w nim Dom Pracy Twórczej i Muzeum Archeologiczne, po pożarze w 1990 r. budynek popadł w ruinę.

Na rynku stoi figura św. Jana Nepomucena z 1717 r.  wyrzeźbiona przez Johanna Siegla z fundacji Georga Stanke. Obok figury świętego stoją cztery putta z jego atrybutami. Na rogu ul. Kościelnej znajduje się kolumna maryjna z 1687 r. W zachodniej części rynku postawiono pomnik poległych w I wojnie światowej, zamieniony w 1945 r. na monument poświęcony bohaterom poległym za wolność i demokrację. Po drugiej stronie placu w 1999 r. powstał pomnik Sybiraków. Rynek otoczony jest kamienicami z XVIII-XIX w. W jednej z nich, we wschodniej pierzei znajduje się klasztor elżbietanek.

Z rynku kierujemy się ul. Kościelną do ul. Okrzei. Mijamy krzyż z 1772 r. i skręcamy w ul. Nad Potokiem, koło kapliczki i Urzędu Gminy. Opuszczamy zabudowę miejscowości i skręcamy w boczną ulicę, prowadzącą wzdłuż doliny Klikawy. Mijamy dawny dom strzelecki i docieramy do kompleksu trzech stawów rekreacyjnych z miejscem odpoczynku. Przekraczamy Klikawę i deptakiem docieramy do szosy z Lewina Kłodzkiego w przysiółku Lasek Miejski. Po obu stronach szosy stoją zabytkowe budynki OW Maria, w północnym znajdowała się restauracja zum Stadtwalde. Pod południowym budynkiem stoi krzyż z 1818 r., a naprzeciwko niego kaplica (471 m).

Barokowa kaplica św. Jana Nepomucena znajduje się u zbiegu dolin Klikawy i Kościelskiego Potoku. Ufundował ją w latach 1727-30 młynarz z Jawornicy Dawid Walke jako wotum za uzdrowienie ciężko chorej 20-letniej córki. Wewnątrz można zobaczyć barokowe wyposażenie, ołtarz główny z 1733 r. jest dziełem Karola Flackera i przedstawia apoteozę św. Jana Nepomucena, ołtarze boczne przeniesiono z kościoła w Lewinie Kłodzkim. Ambona i chór muzyczny powstały w 1841 r. W dobudówce przy kaplicy do 1937 r. przebywali pustelnicy, których źródłem utrzymania była niewielka pensja miejska i datki wiernych. Pustelnik Benedikt Seidel ufundował w 1894 r. kalwarię na pobliskim zboczu wzgórza.

Za kaplicą skręcamy w ścieżkę, która pnie się do góry wśród kapliczek kalwarii z 1894 r. Wkraczamy w północny skraj Gór Orlickich. Niewygodnym fragmentem przez wyręby i skarpę wąwozu docieramy do drogi gruntowej i szutrowej.

Można ten trudny odcinek minąć idąc dalej szosą w kierunku Kotła i żółtym szlakiem w lewo szutrówką.

Podchodzimy przez widokowe wyręby do kaplicy na skraju Jerzykowic Małych.

Późnobarokowa kaplica powstała z 2. poł. XVIII w., prawdopodobnie z fundacji von Mutiusów z Jeleniowa. Dzięki mieszkańcom Lewina Kłodzkiego i lokalnemu proboszczowi obiekt odremontowano w 2005 r. Wewnątrz znajduje się ołtarz z płaskorzeźbą Piety.

Asfaltową ulicą osiągamy zabudowania niewielkiej wsi (594 m), gdzie skręcamy w szutrówkę. Podejściem wśród rozrzuconych zabudowań osiągamy łąkę z widokiem na Wzgórza Lewińskie i Góry Stołowe. Drogą bitą wkraczamy do lasu, gdzie osiągamy granicę polsko-czeską i skrzyżowanie Pańska Góra zachód (701 m). Podchodzimy drogą gruntową na siodło pod Pańszczycą (724 m), gdzie skręcamy w ścieżkę graniczną. Dość stromym podejściem skrajem lasu docieramy na rozległą halę na Pańskiej Górze (782 m).

Pańska Góra zbudowana jest z łupków łyszczykowych z wkładkami wapieni krystalicznych. Południowe zbocze po czeskiej stronie zajmuje użytkowana rolniczo łąka, północne po polskiej stronie pokryte jest zarastającą halą. Ze szczytu rozciąga się panorama Pogórza i Gór Orlickich z potężnym masywem Orlicy, z siodła za szczytem widać Wzgórza Lewińskie i Góry Stołowe.

Mijamy siodło i wkraczamy w las na skrzyżowaniu Pańska Góra wschód (791 m).

Graniczną drogą gruntową osiągamy zbocze kulminacji Hraniční les (843 m), po czym opuszczamy granicę i schodzimy do Rozdroża nad Kozią Halą (791 m). Skręcamy tu w Drogę Orlicką, którą biegnie szosa nr 389 z Międzylesia przez Spaloną i Zieleniec na Przełęcz Polskie Wrota.

Droga, zwana Autostradą Sudecką, powstała w latach 1931–38 wzdłuż ówczesnej granicy niemiecko-czechosłowackiej, równolegle do czeskiej linii obronnej w Górach Orlickich. Oficjalnie miała pełnić rolę turystyczną, przy jej budowie ważną rolę pełniły też względy militarne, miała bowiem pomóc w szybkim rozlokowaniu wojsk w razie konfliktu. Drodze nadano imię Hermanna Göringa, który podobno polował w okolicznych lasach. Ma duże walory widokowe i turystyczne, obecnie jest częściowo zmodernizowana, jednak odcinek Gniewoszów – Spalona jest w złym stanie technicznym. Odcinek szosy z Zieleńca na Przełęcz Polskie Wrota nosi także miano Drogi Orlickiej, gdyż prowadzi wzdłuż głównego grzbietu Gór Orlickich i jest jednym z najwyżej położonych w polskich Sudetach.

Docieramy do polany z osiedlem Kozia Hala. Mijamy wyciąg narciarski i punkt widokowy na Góry Bystrzyckie oraz rozległy Ośrodek Szkolenia Piechoty Górskiej Jodła, położony na zboczu Jelenia (800 m). Schodzimy do Skrzyżowania nad Kozią Halą, szlak czarny biegnie dalej dawnym przebiegiem Głównego Szlaku Sudeckiego. Koło DW na Koziej Hali schodzimy schodkami z szosy (717 m).

Na pocz. XIX w. powstał tu Ziegenanstalt, gdzie stosowano kurację mleczną i żętycową, produktami wypasu na miejscowej hali. Docierali tu kuracjusze z Dusznik-Zdroju, a sama kuracja stała się specjalnością uzdrowiska. Pod koniec XIX w. obiekt przekształcono na schronisko Ziegenhausbaude, po 1945 r. znajdował się tu DW Korund.

Drogą gruntową schodzimy dość stromo przez las na skraj kompleksu zabudowań Jamrozowej Polany (659 m).

W okresie międzywojennym na polanie urządzono tor saneczkowy i bobslejowy oraz skocznia narciarska, zniszczone po 1945 r. Pod koniec lat 80. XX w. powstał tu ośrodek treningowy narciarstwa klasycznego i biathlonu, latem używany do treningów na rolkach.

Obecnie obiekt wchodzi w skład kompleksu Tauron Duszniki Arena z hotelem i mini-browarem. Wokół Gajowej (700 m) poprowadzono dwie pętle toru ćwiczebnego dla narciarzy biegowych, a latem – nartorolek.

Mijamy kapliczkę z 1827 r. i przecinamy drogę dojazdową do kompleksu (ul. Olimpijska), mostkiem nad ulicą biegnie wspomniany tor ćwiczebny. Przecinamy tor i skrajem zarastającej polany okrążamy Gajową. Wkraczamy w las, gdzie znajdował się niegdyś przysiółek Scheibe, przecinamy asfaltowy deptak, docierając do stromego zbocza, gdzie znajdował się Park Leśny. Schodzimy stromo dawnymi alejkami do dróg stokowych. W dole stoi budynek dawnego Fremdenheim Waidmannsruh z lat 1912-13, w którym po 1945 r. mieścił się Szpital Uzdrowiskowy Chopin. Koło dawnej willi Rheinhessen skręcamy w ścieżkę, która sprowadza nas do ul. Parkowej, na początku uzdrowiska w Dusznikach-Zdroju (555 m). Mijamy krytą kładkę nad Bystrzycą Dusznicką z 1998 r. i skręcamy w deptak, biegnący przez Park Zdrojowy. Znajduje się tu podświetlana w nocy Kolorowa Fontanna, której początki sięgają 1905 r., w pobliżu rosną dwie pomnikowe lipy. Docieramy do pijalni.

Budynek hali spacerowej powstał w 1. poł. XIX w., gruntownie go przebudowano po 1884 r. Dwa skrzydła rozdzielono pawilonem muzycznym, gdzie koncertowała orkiestra zdrojowa. W 1945 r. w budynku składowana była amunicja, której wybuch dokonał znacznych zniszczeń. Obiekt uruchomiono po remoncie w 1964 r., lokując w nim Pijalnię Wód Mineralnych i kawiarnię. Wystrój wnętrza odtworzono po zniszczeniach powodziowych z 1998 r. Można tu się napić wody z ujęć Pieniawa Chopina i Jan Kazimierz.

Po drugiej stronie parku stoi Stary Dom Zdrojowy z lat 1837-1863, do którego w latach 1874-85 dobudowano Palmiarnię. Rozebrano ją podczas gruntownej przebudowy budynku na Nowy Dom Zdrojowy w latach 1909-11 r. Budynek posiada neobarokową elewację i secesyjną wieżę zegarowo-kominową. Od 1945 r. działa jako Sanatorium Jan Kazimierz, nazwany na pamiątkę pobytu w mieście w 1669 r. polskiego króla.

Mijamy odkryte w 1798 r. Ciepłe Źródło (obecnie Pieniawa Chopina), za którym znajduje się Dworek Chopina.

Klasycystyczny dworek zbudowano w latach 1802–05 z przeznaczeniem na działalność kulturalną. W 1826 r. kurował tu swoje wątłe zdrowie Fryderyk Chopin. Na jego cześć każdego roku w sierpniu, odbywa się tu Międzynarodowy Festiwal Chopinowski, ustanowiony w 1946 r. z inicjatywy Ignacego Potockiego, współzałożyciela Zarządu Uzdrowisk Dolnośląskich. Przed Dworkiem stoi pomnik Chopina z 1976 r. Po drugiej stronie ul. Wojska Polskiego, na wzgórzu nad zdrojem znajduje się neogotycki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1899-1902.

Po prawej mijamy ogród fenologiczny, w którym kwitnienie gatunków roślin wyraźnie tworzy cztery pory roku. Za ogrodem stoi stary pomnik Fryderyka Chopina z 1897 r. Obok stacji meteorologicznej z ok. 1875 r. opuszczamy Park Zdrojowy i przecinamy ul. Zdrojową. Dalej idziemy deptakiem wzdłuż ul. Chopina, obok pasażu gastronomicznego z willą Ilseneck (obecnie Etiuda) i kortów. Znajduje się tu ciąg zabytkowych pensjonatów – Louisenhof (obecnie Limba) i Villa Dora, w dawnej Villi Borussia znajduje się obecnie Willa Scandia. Naprzeciwko stoi Sanatorium Zimowit złożone z budynków dawnego Park Hotelu z 1872 r. i pensjonatu Hygiea z 1874 r. Opuszczamy część uzdrowiskową miasta, idziemy przez łąki poborowinowe obok powstałego w 1910 r. źródła Agaty, nazwanego na cześć ks. raciborskiej Agaty Hohenlohe-Schillingsfürst, której pomnik postawiono w 2021 r.

Docieramy Źródła Felix, odwierconego w latach 1969-71 jako Źródło Jacek.

Obecną nazwę nadano na cześć przebywającego w tutejszym uzdrowisku Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego, któremu w 2021 r. wystawiono figurę. Za torem rolkarskim osiągamy część miejską Dusznik-Zdroju i ul. Wojska Polskiego. Przy moście nad Bystrzycą Dusznicką stoi figura św. Jana Nepomucena z 1722 r. o nietypowym układzie rąk (jedna z nich nie trzyma krzyża). Wcześniej stała koło papierni, w obecne miejsce przeniesiono ją w 2004 r. Na rogu ul. Krakowskiej stoi dawny Dom Cechu Sukienników z 1715 r., przebudowany w 2. poł. XIX i na pocz. XX w. Docieramy do pl. Warszawy, gdzie w 2013 r. postawiono kwietną rzeźbę koguta, na miejscu dawnego pomnika Paula von Hindenburga i poległych w I wojnie światowej z 1930 r. Skręcamy w deptak prowadzący ul. Mickiewicza. Mijamy pocztę z 1894 r., naprzeciwko stoi dawne kino Wiarus i budynek fundacji św. Wincentego (obecnie klasztor elżbietanek), w którym wypoczywała w 1912 r. przyszła święta, Edyta Stein. W 100. rocznicę tego wydarzenia ustawiono tu okolicznościowy pomnik. Docieramy do Rynku (533 m).

Na środku rynku stoi kolumna maryjna, postawiona w 1725 r. jako wotum za uratowanie od zarazy, prawdopodobnie z warsztatu L. J. Webera. Przedstawia MB z Dzieciątkiem, poniżej stoją patroni chroniący przed ogniem i zarazą – św. Florian i św. Sebastian. Obok w 2004 r. postawiono rekonstrukcję pręgierza. Na rynku znajduje się także pomnik Sybiraków z 1996 r. Pierwotny ratusz spłonął w 1844 r., obecny znajduje się w kamienicy w zachodniej pierzei rynku. Wzniesiono ją w latach 1584-85 i przebudowano w XVIII w., 1894 r. oraz na początku XX w. Nad wejściem znajduje się herb miasta (św. Piotr) z 1584 r., pozostałość z poprzedniego ratusza.

W kamienicy nr 1 mieścił się Hotel Schwarzer Bär (Czarny Niedźwiedź), w którym nocował w 1669 r. król polski Jan Kazimierz, udający się po abdykacji do Francji, co upamiętnia stosowna tablica. Budynek banku pod nr 4 to dawna Girokasse z 1927 r. Na rogu ul. Sudeckiej stoi dawny Hotel Schwarzes Ross (Czarny Koń) z 1903 r., obecnie Hotel Sonata. Pod nr 8 mieścił się Reinerzer Brauhaus (Dusznicki Dom Piwny) z browarem, ciekawy jest również secesyjny budynek nr 12 z pocz. XX w. Kamienica nr 17 to dawny Hotel Deutsches Haus (Niemiecki Dom).

Z Rynku idziemy ul. Słowackiego, na jej początku znajduje się dawny dwór z ok. 1598, przebudowany w XIX/XX w. na Gasthof zum Hummelfürsten (Zajazd pod Książętami Homola), którego nazwa nawiązywała do pobliskiego Zamku Homole, w skład jego posiadłości wchodziły Duszniki-Zdrój. Dalej stoi kościół MB Różańcowej.

Kościół ewangelicki ufundowany przez Związek Gustawa Adolfa wzniesiono w latach 1845-46, a w 1893 r. dobudowano wieżę. Obecnie świątynia pełni funkcję kościoła polskokatolickiego MB Różańcowej. Obok stoi budynek dawnej szkoły ewangelickiej z 1846 r., obecnie znajduje się tu Ośrodek Pomocy Społecznej.

Mijamy dawny Bahnhof’s-Hotel (Hotel Dworcowy) i przecinamy drogę nr 8 Wrocław – Praga z potokiem Wapienny. Skręcamy w ul. Kolejową, następnie podchodzimy schodami i deptakiem do stacji Duszniki-Zdrój (560 m), gdzie kończy się nasza trasa.

Stacja Duszniki-Zdrój znajduje się na zbudowanej przez Pruskie Koleje Państwowe w 1890 r. linii Kłodzko – Szczytna, przedłużonej w 1902 r. do Dusznik-Zdroju i w 1905 r. do Kudowy-Zdroju. W latach 1998-2000 linia była zamknięta na odcinku Polanica-Zdrój – Kudowa-Zdrój w związku ze szkodami powodziowymi, całą trasę ponownie zamknięto w 2010 r. Po rewitalizacji odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój linię ponownie otwarto w 2013 r., a ruch przejęły Koleje Dolnośląskie. Wyremontowano wtedy także stację, powstały nowe perony. Stacja położona jest na północ od miasta i w sporym oddaleniu od zdroju, na zboczu Ceglanej (607 m) i Karwca (611 m). Obecnie pełni funkcję mijanki, posiada dwa czynne tory i jeden nieczynny, prowadzący do ładowni. Na północnym skraju stacji znajdował się niegdyś czwarty tor. Ruch sterowany jest z dobudówki dyżurnego ruchu DZ przy budynku dworca. Na wschodniej głowicy znajduje się nieczynna nastawnia DZ1 z ok. 1911 r., zlikwidowana w 1998 r. Po remoncie służy zasilaniu postawionego obok przekaźnika sieci komórkowej. Położoną na zachodniej głowicy drugą nastawnię zlikwidowano ok. 1975 r. Na zboczu nad stacją znajdowała się wieża ciśnień, rozebrana ok. 1970 r., pozostała po niej ściana oporowa. Prowizoryczny budynek dworca powstał w 1902 r. Obecny o rozczłonkowanej malowniczej bryle, charakterystycznej dla stylu uzdrowiskowego i rodzimego (Heimatstil) pochodzi z lat 1904-06. Do dworca dostawiono murowany budynek ekspedycji towarowej i drewniany magazyn.