Żeby zobaczyć przebieg trasy kliknij ikonkę „zobacz wszystkie warstwy danych”

Trasa zaczyna się na stacji Kudowa-Zdrój (385 m).

Stacja Kudowa-Zdrój (do 1945 r. Bad Kudowa-Sackisch, czyli Kudowa-Zdrój Zakrze) znajduje się na zbudowanej przez Pruskie Koleje Państwowe w 1890 r. linii Kłodzko – Szczytna, przedłużonej w 1902 r. do Dusznik-Zdroju i w 1905 r. do Kudowy-Zdroju. Rok później linia została przedłużona w pobliże granicy prusko-austriackiej do Kudowy Słonego. Ruch pasażerski na tym odcinku został skasowany w 1945 r., w latach 1955-56 r. rozebrano tory, a Kudowa-Zdrój została stacją końcową. W latach 1998-2000 linia była zamknięta na odcinku Polanica-Zdrój – Kudowa-Zdrój w związku ze szkodami powodziowymi, całą trasę ponownie zamknięto w 2010 r. Po rewitalizacji odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój linię ponownie otwarto w 2013 r., a ruch przejęły Koleje Dolnośląskie. Stacja powstała wraz z otwarciem odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój w 1905 r. Posiada dwa perony i pięć torów, umożliwiających odstawienie składu pociągu po przybyciu na stację końcową. Niegdyś na stacji znajdował się jeszcze jeden tor, prowadzący do lokomotywowni z obrotnicą. Ruch obsługuje nastawnia KZ we wschodniej głowicy stacji. Dworzec powstał w latach 1905-07, rozbudowano go w latach 1911-12 do bardziej reprezentacyjnej formy. Architektura budynku stanowi połączenie wczesnego modernizmu z elementami stylu arkadowego i rodzimego (Heimatstil). Po bokach dworca znajdują się: dawna poczekalnia, stanowiąca budynek pierwszego dworca z 1905 r. i magazyn towarowy.

Przy przejeździe na ul. Fabrycznej znajduje się dawna parowozownia z 1905 r., użytkowana obecnie przez hurtownię, obok stoi ceglana wieża ciśnień z lat 1904-05, a po drugiej stronie ulicy – kolejowy dom mieszkalny. Ze stacji wychodziła zbudowana w 1905 r. bocznica do zakładów włókienniczych, która funkcjonowała do lat 90. XX w. i bocznica majątku Czermna z 1908 r.

Pod stacją obieramy szlak czarny, idziemy ulicą dojazdową, przy której stoją dawne: Hotel zur Heuscheuer (Pod Szczelińcem) i Bahnhofs Hotel (Hotel Dworcowy) z 1907 r. Za mostkiem nad Klikawą przekraczamy ruchliwą drogę nr 8 Wrocław – Kłodzko – Praga. Idziemy wzdłuż Klikawy ul. Nad Potokiem przez osiedle Zakrze, obok boiska i dwóch XIX-wiecznych krzyży. Docieramy do ul. Zdrojowej, którą biegnie droga nr 387 do Karłowa i Radkowa, na skrzyżowaniu stoi dawny zajazd zur frohen Stunde (Pod Wesołą Godziną). Wkraczamy do uzdrowiskowej części Kudowy-Zdroju, mijamy bloki Osiedla Centrum, za którymi stoi dawny Hotel Kaiser Friedrich z pocz. XX w. Za skrzyżowaniem z ul. Szkolną zaczyna się reprezentacyjna aleja, biegnąca wśród zabytkowych pensjonatów. Po prawej stronie ulicy znajdują się: dawna Villa Königin Louise, powojenny Zespół Szkół Publicznych im. Jana Pawła II, Villa Gerike z 1904 r., która pełni funkcję Urzędu Miasta oraz Villa von Wunsch z 1904 r., obecnie DW Jutrzenka. Naprzeciwko stoją: neobarokowy Hans Heinrich Haus, obecnie bank, Haus Franz z pocz. XX w., w którym mieści się komisariat policji i Hotel Belvedere, obecnie siedziba instytucji m.in. Ośrodka Pomocy Społecznej. Mijamy stację benzynową, za którą prawą pierzeję ulicy zajmują: Haus Quisi-Sana, obecnie Willa Sudety, Villa Victoria z pocz. XX w. i Villa Glückauf z lat 1894-95, obecnie DW Bajka. Po lewej stronie ulicy stoją: Villa Stanke z ok. 1900 r., obecnie Willa Antica, Hotel Feldmarschall Graf Moltke z lat 1896-97, obecnie Willa Zuzanna,

Villa Lohengrin z tych samych lat, obecnie Hotel Amalia oraz Haus Rheingold z pocz. XX w., obecnie OW Orion.

Dalej idziemy skrajem Parku Zdrojowego z Ogrodem Muzycznym – z rzeźbami fortepianu, harfy i kontrabasu (389 m). Naprzeciwko znajdują się: dawne pensjonaty z pocz. XX w. – Graf Götzen, Fichtenhain i Prinz Friedrich Wilhelm oraz drewniany pawilon parkowy z biurem PTTK. Naprzeciwko, w Parku Zdrojowym stoją Stare Łazienki z XIX w., przebudowane w 1906 r. na secesyjny Nowy Dom Zdrojowy (Charlottenbad), obecnie Zakład Przyrodoleczniczy Łazienki III. Z budynkiem styka się dawna łaźnia Moorbad z końca XIX w. z hotelem kuracyjnym i czytelnią. Obecnie mieści się tu Muzeum Minerałów i Kamieni Szlachetnych, przed którym rośnie pomnikowy jesion wyniosły. Dalej widzimy łaźnię Marienbad z lat 1863-67, w której ulokowano biuro Zarządu Uzdrowisk Kłodzkich i Villę Bellevue, czyli dawny zarząd uzdrowiska. Po drugiej stronie ulicy znajduje się dawne Sanatorium II Annie-Therese z lat 20. XX w. i Villa Hansa z XIX/XX w., w której od czasów przedwojennych działa apteka. Za apteką można odwiedzić Muzeum Zabawek Bajka.

Założone w 2002 r. muzeum prezentuje historię zabawek, od starożytności po lata 80. XX w., z naciskiem na XIX i XX w. Można tu zobaczyć ekspozycję starych lalek, mebelków, kolejek, samochodów, misiów, wózków, klocków i pozytywek.

Obok apteki stoi dawny pensjonat Mariannenhaus z XIX/XX w. Jesteśmy w centrum Kudowy-Zdroju, u wejścia do Parku Zdrojowego. Wokół skweru zgrupowane są najważniejsze budynki zdrojowe: pijalnia oraz Szpitale Uzdrowiskowe Zameczek i Polonia.

W latach 1853-54 nad ujęciem źródła Eugeniusza powstał pawilon z drewnianą halą spacerową. Na jego miejscu wzniesiono w latach 1930-31 obecny, modernistyczny budynek z nawiązaniami do neobaroku. Wewnątrz znajduje się ogólnodostępne ujęcie wody mineralnej i hala spacerowa.

Szpital Uzdrowiskowy Zameczek nawiązuje nazwą do dawnego zameczku myśliwskiego

Johanna Josepha von Stillfrieda z 1772 r., przebudowanego w 1795 r. na barokowy pałac. W latach 1810-12 odbudowano go po pożarze, podwyższając o dwa piętra. Wypoczywali tu pruscy generałowie z czasów napoleońskich: Gerhard von Scharnhorst i Friedrich Wilhelm hr. von Götzen, który kupił obiekt w 1813 r. W tym samym roku przebywała tu królowa pruska Luiza z dziećmi. W 1950 r. w budynku urządzono Sanatorium Zameczek, przekształcony w 1971 r. na Kardiologiczny Szpital Uzdrowiskowy, zmodernizowany w 2008 r.

Okazały budynek Szpitala Uzdrowiskowego Polonia wzniesiono w latach 1905-06 jako Hotel Zdrojowy Fürstenhof (Książęcy Dwór) w stylu uzdrowiskowo-rodzimym (Heimatstil). Posiadał 125 pokoi i salę teatralno-widowiskową, nocowali tu znani goście, na czele z Winstonem Churchillem w 1921 r. W czasie II wojny światowej w obiekcie urządzono szpital dla żołnierzy Wehrmachtu, a po 1945 r.  Szpital Uzdrowiskowy Polonia. Od 1962 r. odbywają się tu koncerty galowe Międzynarodowego Festiwalu Moniuszkowskiego, zaś w 1983 r. kręcono NRD-owski serial Hotel Polanów i jego goście z Kaliną Jędrusik w jednej z głównych ról. W 2003 r. obiekt zmodernizowano, obecnie posiada 200 pokoi.

Idziemy dalej ul. Zdrojową, przy której stoją dawne wille: Elisenhof, Ludwigshof i Merkur (nr 52), dawna siedziba Urzędu Miasta i Komisariatu MO.

Naprzeciwko znajduje się dawna Villa Eldorado z 1869 r. Skręcamy tu w ul. Słoneczną zmieniając kolor szlaku na czerwony Główny Szlak Sudecki. Ulica biegnie przez dawną kolonię Nowe Zakrze, w której wyrosła na przełomie XIX i XX w. dzielnica pensjonatów i willi. Znajdują się tu: Villa Borussia z pocz. XX w., obecnie restauracja Sjesta, kompleks DW Halka, składający z dawnych willi Hofburg i Gertrud z pocz. XX w., z dobudowanym po 1945 r. łącznikiem, dawny Haus Friedrichsruh i ośrodek zdrowia. Naprzeciwko ulokowano park linowy i Willę San Remo z pocz. XX w., która nosi tę samą nazwę dzisiaj. Za skrzyżowaniem z ul. Chopina mijamy: dawny pensjonat Wilhelmslust, kościół Miłosierdzia Bożego z 1972 r. i duży budynek Haus Wilke Gebhardt z XIX/XX w., pełniący funkcję Specjalistycznego Ośrodka Leczenia Otyłości i Schorzeń Narządu Ruchu dla Dzieci i Dorosłych Jagusia. Naprzeciwko stoją dawne pensjonaty z XIX/XX w.: Paulinenhof, Lindenhof i Villa Erika, obecnie Willa Lawenda. Za ośrodkiem Jagienka mijamy dawne: Haus Herma, Haus Augusta z żeliwnym krzyżem, Parkschlößchen, obecnie Willa Słoneczna i Haus Goethe. Opuszczamy dzielnicę uzdrowiskową, docieramy do wiaty turystycznej i budynku szpitala z pocz. XX w., w którym mieści się obecnie dyrekcja Parku Narodowego Gór Stołowych. Pod budynkiem stoi XIX-wieczny krzyż, obok ulokowano Ekocentrum Parku Narodowego Gór Stołowych.

W 2002 r. powstało tu Muzeum Żaby, na którego miejscu w latach 2013-14 zbudowano Ekocentrum. Prezentuje ono przyrodę Gór Stołowych – faunę, florę i przyrodę nieożywioną oraz ekspozycję dotyczącą płazów. Wstęp jest bezpłatny. Naprzeciwko urządzono mały zbiornik wodny ze ścieżką edukacyjną Płazy.

Opuszczamy zwartą zabudowę, podchodzimy lekko skrajem Kościelnego Lasu we Wzgórzach Lewińskich i przecinamy dawny przysiółek Błonie, w którym znajduje się krzyż z Chrystusem malowanym na blasze. Docieramy na siodło między Błoniem (480 m), a Wielkim Kamieniem (470 m) z widokiem na Pogórze Orlickie i zakłady w Zakrzu. Schodzimy lekko do doliny i szosy z Jeleniowa na skraju Jerzykowic Wielkich (430 m). Skręcamy w szutrówkę (można tu podejść 490 m prosto do drewnianej dzwonnicy z 1847 r.), która za zabudowaniami przechodzi w ścieżkę. Podchodzimy na wzgórze 510 m z kolejną porcją widoków na Pogórze Orlickie i masyw Kruczej Kopy. Schodzimy do drogi bitej, którą osiągamy Dańczów, położony w dolinie Dańczówki (425 m). Docieramy do szosy z Jeleniowa, na następnym skrzyżowaniu skręcamy w szutrówkę, warto tu podejść 180 prosto do drewnianej dzwonnicy.

Dzwonnica charakterystyczna jest dla tzw. czeskiego zakątka Ziemi Kłodzkiej – okolic Lewina Kłodzkiego i Kudowy-Zdroju, w której aż do 1945 r. przetrwała ludność czeska. Pochodzi z 1849 r. i pełniła funkcje alarmowo-ostrzegawcze. Przy dzwonnicy stoi zdobiony ceglanymi pasami dom.

Podchodzimy na pokryty łąkami grzbiet, z którego rozpościera się widok na masywy Kruczej Kopy i Grodźca. Mijamy krzyż z 1857 r., za którym szutrówka przechodzi w drogę bitą, nadrzewną kapliczkę, zniszczony krzyż i kapliczkę. Zboczami Lewińskiej Czuby (556 m) docieramy na Lewińską Przełęcz (535 m) w bocznym grzbiecie pasma Grodźca. Przechodzimy pod wiaduktem linii kolejowej Kłodzko – Kudowa-Zdrój z 1904 r., która wspina się łukami z Lewina Kłodzkiego do Kulina. Kontynuujemy podejście wylesionym grzbietem, droga przechodzi w gruntową. Mijamy zabudowania Leśnej z widokiem na Pogórze i Góry Orlickie. Docieramy do lasu, gdzie osiągamy szutrówkę i główny grzbiet pasma na Przełęczy w Grodźcu (711 m). Skręcamy w drogę gruntową, którą podchodzimy grzbietem obok widokowego wyrębu, na najwyższy w paśmie Grodźca szczyt Grodczyn (811) z przekaźnikiem RTV. Schodzimy zakosami do drogi bitej, przy której znajduje się dawny kamieniołom wapnia i ruiny wapiennika. Stały tu domy przysiółka Grodziec, wyludnionego całkowicie po 1945 r. Opuszczamy las, idziemy grzbietową drogą gruntową przez widokowe łąki, obok zniszczonego krzyża. Omijamy kulminację Grzywacza (733 m) i docieramy do rozproszonych zabudowań wsi Zielone Ludowe, a dokładniej dawnego przysiółka Zielone. Drogą szutrową osiągamy rozdroże pod ruinami Zamku Homole (700 m). Skręcamy niebieskim szlakiem dojściowym na drewniany pomost prowadzący przez podmokłe łąki obok Bukowego Stawku.

Występują tu cenne przyrodniczo wilgotne łąki ostrożeniowe, ziołoroślowe łąki z pełnikiem, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, świeże łąki górskie oraz suche murawy kserotermiczne (ciepłolubne). Rosną tu cenne rośliny: pełnik europejski, symbol Ziemi Kłodzkiej, zwany też różą kłodzką, mieczyk dachówkowaty, czarcikęs łąkowy, lilia bulwkowata, dziewięćsił bezłodygowy, goryczuszka orzęsiona, zaraza wielka i kilka gatunków storczyków, wczesną jesienią masowo kwitnie zimowit jesienny. W 2020 r. Nadleśnictwo Zdroje postawiło tu drewniany pomost i schody z tablicami ścieżki dydaktycznej.

Schodami wspinamy się na stromy szczyt Gomoły (733 m), na którym położone są ruiny Zamku Homole.

W XI w. powstał drewniany gródek, który strzegł traktu handlowego, prowadzącego przez Przełęcz Polskie Wrota. W końcu XIII w. zbudowano murowany zamek, który stał się ośrodkiem małego państewka feudalnego, obejmującego Duszniki-Zdrój, Lewin Kłodzki i 21 okolicznych wsi. Dobra należały do von Pannwitzów, wzmiankowanych w 1346 r., później w XV w. często zmieniał właścicieli. Po zdobyciu w 1428 r. przez husytów stał się ich główną siedzibą w okolicach. W 1434 r. został zdobyty przez najemników miast śląskich, jednak 6 lat później wrócił w ręce husytów. W 1454 r. zamek przeszedł w ręce króla Jerzego z Podiebradów, wreszcie w 1477 r. kupili go von Kauffungowie z Łużyc. Wtedy też państewko homolskie odłączono od Czech i włączono do hrabstwa kłodzkiego. Nowi właściciele okazali się rycerzami rabusiami, w związku z czym w 1534 r. zamek zdobyły wojska cesarskie. W 1560 r. został opuszczony i zaczął popadać w ruinę. W latach 1788-89 dla spacerujących do zamku kuracjuszy z Duszników-Zdroju zbudowano aleję, altanę i ustawiono ławki, wcześniej w 1778 r. odwiedził go prawdopodobnie przyszły król pruski Fryderyk Wilhelm II. Zamek składał się z kamiennego stołpu (wieży ostatecznej obrony) o wys. ok. 30 m, otoczonego murem i dziedzińcem o wymiarach ok. 45 m x 18 m. Do dzisiaj zachował się fragment wieży i niewielki odcinek muru. W 2020 r. ruiny zostały odrestaurowane, powstało miejsce odpoczynku z tablicami informacyjnymi, a wzdłuż dawnych murów postawiono drewniany pomost.

Wracamy na rozdroże i do szlaku czerwonego.

Schodzimy obok krzyża z 1870 r. do ulicy z pobliskiej Przełęczy Polskie Wrota (660 m) i zabudowań dawnego przysiółka Ludowe. Mijamy krzyż z 1899 r., opuszczając zabudowę, gdzie ulica przechodzi w drogę bitą. Schodzimy przez łąki na zboczach Kukułki (714 m) z widokiem na Góry Bystrzyckie i skręcamy w drogę gruntową. Wkraczamy w las, przecinamy dolinę Wapiennego z nadrzewną kapliczką, na zboczach Kruczej (662 m) droga przechodzi w bitą. Wkraczamy na łąki nad Dusznikami-Zdrojem, schodzimy skrajem działek do ogrodzenia cmentarza poległych w wojnie prusko-austriackiej 1866 r., z wystawionym 10 lat później pomnikiem. Docieramy do ul. Polnej, która prowadzi między rozdzielnią energetyczną i Zakładami Elektrotechniki Motoryzacyjnej ZEM, powstałymi na terenie dawnej mechanicznej tkalni Hermanna Hankego. Skręcamy w prawo w ul. Dworcową, którą biegnie szosa z Łężyc i Karłowa (jeśli skręcimy tu w lewo dojdziemy skrótem do stacji kolejowej). Za stacją benzynową przecinamy szosę Wrocław – Praga i idziemy ul. Sudecką. Mijamy remizę strażacką, wkraczając w rejon zabytkowych kamienic starówki. Na rogu ul. Wybickiego mieściła się gospoda i destylarnia żytniówki Schwertnera, natomiast na rogu Rynku w 1903 r. powstał Hotel Schwarzes Ross (Czarny Koń), obecnie Hotel Sonata. Docieramy na Rynek.

Na środku rynku stoi kolumna maryjna, postawiona w 1725 r. jako wotum za uratowanie od zarazy, prawdopodobnie z warsztatu L. J. Webera. Przedstawia MB z Dzieciątkiem, poniżej stoją patroni chroniący przed ogniem i zarazą – św. Florian i św. Sebastian. Obok w 2004 r. postawiono rekonstrukcję pręgierza. Na rynku znajduje się także pomnik Sybiraków z 1996 r. Pierwotny ratusz spłonął w 1844 r., obecny znajduje się w kamienicy w zachodniej pierzei rynku. Wzniesiono ją w latach 1584-85 i przebudowano w XVIII w., 1894 r. oraz na początku XX w. Nad wejściem znajduje się herb miasta (św. Piotr) z 1584 r., pozostałość z poprzedniego ratusza.

W kamienicy nr 1 mieścił się Hotel Schwarzer Bär (Czarny Niedźwiedź), w którym nocował w 1669 r. król polski Jan Kazimierz, udający się po abdykacji do Francji, co upamiętnia stosowna tablica. Budynek banku pod nr 4 to dawna Girokasse z 1927 r. Pod nr 8 mieścił się Reinerzer Brauhaus (Dusznicki Dom Piwny) z browarem, ciekawy jest również secesyjny budynek nr 12 z pocz. XX w. Kamienica nr 17 to dawny Hotel Deutsches Haus (Niemiecki Dom).

Z Rynku można podejść 130 m ul. Kłodzką do kościoła.

Drewniany kościół powstał tu w 1334 r., kolejny murowany zbudowano w poł. XVI w. Świątynię odbudowano po pożarze w 1629 r., w latach 1641-80 zwieńczono ją wieżą. W latach 1708-30 powstał obecny barokowy kościół, dostawiony wg projektu Lorensa Meysera prostopadle do poprzedniej świątyni, rozbudowany później w niewielkim stopniu. Wewnątrz zachowało się cenne barokowe wyposażenie z najbardziej znaną amboną w kształcie wieloryba z rozwartą paszczą z 1730 r., nawiązującą do historii Jonasza, połkniętego przez wieloryba i wyplutego po trzech dniach. Jest to jedna z dwóch tego typu ambon na Śląsku. Ołtarz główny pochodzi z ok. 1730 r., a ołtarze boczne z lat 1720 – pocz. XIX w. Poza tym warto zobaczyć figury Ewangelistów dłuta M. I. Klahra z 1732 r., pomnik św. Jana Nepomucena z lat 1735-40 i rokokowy prospekt organowy z 1780 r. Z pierwotnego wyposażenia zachowała się renesansowa chrzcielnica z 1560 r.

Na Rynku zmieniamy kolor szlaku na niebieski i idziemy ul. Słowackiego. Na jej początku znajduje się dawny dwór z ok. 1598, przebudowany w XIX/XX w. na Gasthof zum Hummelfürsten (Zajazd pod Książętami Homola), którego nazwa nawiązywała do pobliskiego Zamku Homole, w skład jego posiadłości wchodziły Duszniki-Zdrój. Dalej stoi kościół MB Różańcowej.

Kościół ewangelicki ufundowany przez Związek Gustawa Adolfa wzniesiono w latach 1845-46, a w 1893 r. dobudowano wieżę. Obecnie świątynia pełni funkcję kościoła polskokatolickiego MB Różańcowej. Obok stoi budynek dawnej szkoły ewangelickiej z 1846 r., obecnie znajduje się tu Ośrodek Pomocy Społecznej.

Mijamy dawny Bahnhof’s-Hotel (Hotel Dworcowy) i przecinamy drogę nr 8 Wrocław – Praga z potokiem Wapienny. Skręcamy w ul. Kolejową, następnie podchodzimy schodami i deptakiem do stacji Duszniki-Zdrój (560 m), gdzie kończy się nasza trasa.

Stacja Duszniki-Zdrój znajduje się na zbudowanej przez Pruskie Koleje Państwowe w 1890 r. linii Kłodzko – Szczytna, przedłużonej w 1902 r. do Dusznik-Zdroju i w 1905 r. do Kudowy-Zdroju. W latach 1998-2000 linia była zamknięta na odcinku Polanica-Zdrój – Kudowa-Zdrój w związku ze szkodami powodziowymi, całą trasę ponownie zamknięto w 2010 r. Po rewitalizacji odcinka Duszniki-Zdrój – Kudowa-Zdrój linię ponownie otwarto w 2013 r., a ruch przejęły Koleje Dolnośląskie. Wyremontowano wtedy także stację, powstały nowe perony. Stacja położona jest na północ od miasta i w sporym oddaleniu od zdroju, na zboczu Ceglanej (607 m) i Karwca (611 m). Obecnie pełni funkcję mijanki, posiada dwa czynne tory i jeden nieczynny, prowadzący do ładowni. Na północnym skraju stacji znajdował się niegdyś czwarty tor. Ruch sterowany jest z dobudówki dyżurnego ruchu DZ przy budynku dworca. Na wschodniej głowicy znajduje się nieczynna nastawnia DZ1 z ok. 1911 r., zlikwidowana w 1998 r. Po remoncie służy zasilaniu postawionego obok przekaźnika sieci komórkowej. Położoną na zachodniej głowicy drugą nastawnię zlikwidowano ok. 1975 r. Na zboczu nad stacją znajdowała się wieża ciśnień, rozebrana ok. 1970 r., pozostała po niej ściana oporowa. Prowizoryczny budynek dworca powstał w 1902 r. Obecny o rozczłonkowanej malowniczej bryle, charakterystycznej dla stylu uzdrowiskowego i rodzimego (Heimatstil) pochodzi z lat 1904-06. Do dworca dostawiono murowany budynek ekspedycji towarowej i drewniany magazyn.